Kompendium wiedzy: Cholesterol – część 1

Zdecydowałem się napisać to kompendium, ponieważ nadal spotykam wielu ludzi, którzy boją się spożywać produkty bogate w cholesterol. Większość bazuje na przekonaniach, które ugruntowały się na podstawie informacji pozyskanych z mediów, od lekarzy, naukowców uczelni wyższych, dietetyków, rodziny, znajomych itd. 

Żyjemy w czasach, w których dostęp do wiedzy jest niebywały, i z tego niewątpliwie należy się cieszyć. Nie znoszę jednak, kiedy sprzedaje się ją w agresywnej formie. Robi tak wielu producentów, którzy dzięki nowoczesnym technikom marketingowo-sprzedażowym, próbują wzbudzić w nas potrzebę posiadania ich produktów. Czujemy się często bombardowani informacjami z każdej strony – „sięgnij po to”, „to jest dla Ciebie najlepsze rozwiązanie”, „nasz produkt Cię uzdrowi, wspomoże twój układ trawienny, obniży twój poziom cholesterolu, zadba o twoje serce”.

Najważniejsza jest świadomość własnych potrzeb oraz umiejętność samodzielnego, krytycznego myślenia. Dlatego celem tego kompendium jest edukacja i poszerzanie świadomości na temat wpływu prawidłowego żywienia na dobry stan zdrowia i profilaktykę całej gamy chorób. Przy okazji skorzysta na tym liczna grupa ludzi zawodowo zajmujących się zdrowiem.

Cholesterol – co warto wiedzieć?

Cholesterol to związek o kluczowym znaczeniu dla zdrowia. To m.in.:

• Najważniejszy członek steroidowej rodziny tłuszczów.
• Prekursor kortyzolu – najważniejszego hormonu stresu, wydzielanego przez nadnercza, który odpowiada m.in. za metabolizm glukozy, białek, tłuszczów; regulację ciśnienia krwi; prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego; rozmieszczenie tkanki tłuszczowej; reakcję na stres psychiczny i fizyczny itd.
• Uczestnik syntezy hormonów płciowych męskich i żeńskich (testosteron, DHEA, ADT, estradiol, progesteron), które spełniają mnóstwo ważnych funkcji w organizmie. Przykładowo wpływają na strukturę białkową mięśni, potencję seksualną mężczyzny, płodność kobiety, sprawność mięśni, właściwy rozwój kości i stawów.
• Podstawowy składnik aldosteronu – hormonu sterydowego, odpowiadającego za poprawne funkcjonowanie całej gospodarki wodno-elektrolitowej.
• Fundamentalny ingredient błon komórkowych i mitochondriów naszych komórek, zapewniający prawidłową czynność wszystkich narządów (92% cholesterolu występuję w komórkach).
• Niezbędny związek dla właściwego rozwoju układu nerwowego i mózgu u dzieci.
• Główny sterol tkanki nerwowej (25% wszystkich lipidów w mózgu dorosłego człowieka, a ponad 40% w przypadku nerwów obwodowych).
• Substancja nadająca komórkom należną formę i sztywność, co wspomaga ich naturalną obronę przed atakiem drobnoustrojów.
• Jeden z elementów strukturalnych receptorów błony komórkowej. Jest konieczny zwłaszcza do poprawnego działania receptorów serotoniny w mózgu. A ta jest bardzo istotnym neuroprzekaźnikiem i oprócz samopoczucia reguluje m.in.: perystaltykę jelit, sen, zdolności poznawcze, funkcje seksualne.
• Uczestnik wielu procesów przemiany materii białek, hormonów, elektrolitów, witamin, który wpływa na uwalnianie wszystkich substancji energetycznych.
• Twórca prowitaminy D3, która po dalszych przemianach w wątrobie i nerkach staje się aktywną postacią. Ma ona bardzo szeroki wpływ na samopoczucie, absorpcję i transport wapnia, układ kostny, zapobieganie chorobom przewlekłym i nowotworom.
• Związek kluczowy dla wytwarzania kwasów żółciowych w wątrobie, które są odpowiedzialne za emulgację, trawienie i wchłanianie tłuszczów pokarmowych oraz lepszą przyswajalność witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K).
• Silny antyoksydant w walce z wolnymi rodnikami.
• Izolator elektryczny (zapobiega wyciekom jonów), strukturalna podpora sieci neuronowej, przeciwutleniacz i funkcjonalny składnik wszystkich membran komórkowych w mózgu.

Ponadto cholesterol oplata neuroprzekaźniki, wpływa na powstawanie i funkcjonowanie synaps mózgowych. Bierze też udział w naprawie tkanek. To dzięki niemu organizm może zastępować komórki stare i zniszczone nowymi, leczyć rany, uszkodzenia, odnawiać włosy i paznokcie.

Koniec ze złym i dobrym cholesterolem

Irytuje mnie, kiedy używa się terminów „dobry cholesterol” i „zły cholesterol”. Jeżeli takim słownictwem posługuje się lekarz czy dietetyk, moim zdaniem świadczy to o braku jego wiedzy na temat tego związku. Mam tutaj na myśli jego budowę, funkcję i choćby transport we krwi. Chcę powiedzieć to głośno i wyraźnie – cholesterol nie dzieli się na dobry i zły!

To, co przyjęło się nazywać „dobrym cholesterolem” to frakcja lipoproteinowa HDL o wysokiej gęstości (lipoproteiny, czyli połączenie białek z lipidami). Natomiast miano „złego cholesterolu” przyjęła frakcja lipoprotein LDL o niskiej gęstości. Wiemy już, czym są LDL i HDL oznaczane we krwi podczas podstawowych badań lipidogramu. Teraz czas na konkretne informacje.

Obejrzyj webinarium „Tłuszcze i cholesterol” i poznaj całą prawdę.

Skąd się bierze cholesterol ?

Cholesterol jako lipid nie jest w stanie rozpuścić się w wodzie. Aby mógł być rozprowadzany przez krew po całym organizmie, niezbędne jest jego połączenie z właściwym białkiem. Wiąże się właśnie z frakcją LDL lub HDL, tworząc kompleksy. Warstwa zewnętrzna rozpuszcza się w wodzie, natomiast wewnętrzna zawiera tłuszcze i cholesterol. Lipoproteiny LDL wytwarzane są z frakcji VLDL (o bardzo niskiej gęstości). Pobierają one wyprodukowany w wątrobie cholesterol (> 80%) i transportują go do wszystkich komórek naszego organizmu, włączając w to naczynia krwionośne. Każda nasza komórka posiada specjalny receptor dla LDL, umożliwiający absorpcję lipoprotein wraz z ładunkiem, czyli cholesterolem.

LDL vs. HDL

Cholesterol trafia do mitochondriów. Jest tam kluczowym związkiem regulującym wzrost i czynność komórek, uszczelniającym ściany komórkowe, decydującym o ich właściwościach fizykochemicznych oraz ochronie przed zmianami nowotworowymi. Frakcja ta jest zatem nieodzowna dla właściwego funkcjonowania wszystkich komórek. Jest też niezbędna do produkcji hormonów steroidowych regulujących prawie wszystkie procesy metaboliczne, co oznacza dla nas utrzymanie funkcji życiowych. Lipoproteiny HDL pobierają natomiast cholesterol dostarczony z pożywienia oraz niezaakceptowany przez komórki i ściany tętnic.

Transport z cholesterolem dociera do wątroby, gdzie ulega następującemu przeznaczeniu: ponad 80% zostaje użyte do produkcji kwasów żółciowych, a pozostała część do resyntezy frakcji HDL i cholesterolu. 75–80% cholesterolu krążącego we krwi jest dystrybuowane przez LDL, natomiast pozostałe 15–20% przez HDL. W przypadku kobiet poziom HDL jest bardzo dobrym wskaźnikiem i właściwie jedynym istotnym w przewidywaniu przyszłego zachorowania na choroby sercowo-naczyniowe. Im wyższy jest ten poziom, tym ryzyko znacząco spada.

Slide

Pobierz aplikację

i zacznij pracę nad swoją dietą!

Cząstki lipoprotein LDL możemy podzielić z kolei na małe i gęste (utlenione, reaktywne) oraz duże i puszyste (inaczej – normalne, natywne). Te pierwsze powstały w wyniku procesów oksydacji i są niebezpieczne dla naszego zdrowia. LDL duże i puszyste są nieszkodliwe i syntetyzowane codziennie, aby zaspokoić potrzeby metaboliczne organizmu. Aby sprawdzić, które cząsteczki LDL u nas przeważają, należy podzielić liczbę trójglicerydów przez HDL. Jeżeli stosunek ten wynosi poniżej 2, to mamy głównie duże i puszyste cząstki lipoprotein, a więc nieszkodliwe dla naszego zdrowia. Wynik powyżej 3 oznacza wysokie ryzyko zachorowania na choroby układu krążenia. To ze względu na dominację głównie małych i gęstych cząsteczek LDL.

Na gęstej odżywczo diecie paleo, bogatej w białko i tłuszcze zwierzęce o umiarkowanej ilości węglowodanów, najczęściej obserwujemy: ↑ HDL, ↓ TG, a LDL we krwi stają się większe i puszyste. Zmiany te redukują znacząco ryzyko chorób układ krążenia.

Hipercholesterolemia wrodzona (rodzinna)

Szacuje się, że mniej niż 1% populacji może cierpieć z powodu wady genetycznej wpływającej na zdolność organizmu do metabolizowania cholesterolu. Określa się ją fachowo hipercholesterolemią rodzinną lub wrodzoną.

Schorzenie to polega na upośledzonej czynności komórek związanej z uszkodzeniem receptora dla kompleksu lipoprotein LDL. Komórki mają problem z pobraniem i absorpcją potrzebnej ilości cholesterolu, podczas gdy wątroba bez żadnych limitów go produkuje. Jest to sytuacja bardzo podobna do insulinooporności, gdzie trzustka w początkowym etapie produkuje duże ilości insuliny, natomiast komórki są „głuche” i nie chcą słuchać. W związku z tym mamy wysoki poziom cukru, insuliny i głodne, oporne komórki, które nie potrafią tego cukru zmetabolizować.

W przypadku hipercholesterolemii komórkom brakuje cholesterolu, który spełnia szereg kluczowych funkcji, co może prowadzić do przedwczesnych zwyrodnień nowotworowych. Utrzymujący się skrajnie wysoki poziom cholesterolu całkowitego (przeważnie jest to powyżej 400 mg/dl = 10,35 mmol/l) oraz LDL (przeciętnie > 195 mg/dl = 5 mmol/l) może spowodować odkładanie się rozproszonych złogów w narządach wewnętrznych. Można je usunąć z pomocą chirurga. Bardzo często przyczyną zgonów takich pacjentów nie jest wcale arterioskleroza naczyń czy zawał serca, lecz niewydolność narządowa oraz rozległe zwyrodnienia nowotworowe na skutek niewystarczającego zaopatrzenia komórek w silną substancję antyoksydacyjną, jaką jest cholesterol.

Postępowanie z pacjentem z hipercholesterolemią rodzinną

Wyjściem z sytuacji niekoniecznie jest przyjmowanie statyn, czyli leków mających na celu redukcję poziomu cholesterolu. Leki te jednocześnie mają szereg negatywnych skutków ubocznych dla organizmu, ponieważ przyczyną jest defekt genetyczny receptora dla LDL. Nie chodzi nam zatem o leczenie objawów, lecz o holistyczne podejście do zdrowia i respektowanie własnych ograniczeń. Najlepszym rozwiązaniem jest przede wszystkim odpowiednie odżywianie i zdrowy styl życia oraz suplementacja.

Nie ma konieczności porzucania paleo diety u takiego pacjenta. Taka osoba uzyska znakomite rezultaty, jeśli będzie stosować się do następujących zaleceń:

• Umiarkowana ilość węglowodanów, pochodzących ze źródeł naturalnych (dopasowana do aktywności fizycznej i stanu zdrowia organizmu).
• Eliminacja z diety: zbóż zawierających gluten, nabiału, cukru, fruktozy, olejów roślinnych rafinowanych i wszelkiej przetworzonej żywności, która będzie stymulować wzrost cząstek małych i gęstych LDL oraz poziom trójglicerydów.
• Zwiększenie ilości kwasów tłuszczowych jednonienasyconych w diecie (oliwa z oliwek, awokado, orzechy laskowe, migdały).
• Kontrolowane spożycie jaj i podrobów.
• Warzywa w każdym posiłku, zwłaszcza zielone: brokuł, jarmuż, kalarepa, natka pietruszki, kapusta itd.
• Suplementacja witaminą D3, K2 MK7, jodem, wodą z solą himalajską, tranem naturalnym (polecam sprawdzić poziom metabolitu 25(OH) przed przystąpieniem do suplementacji D3 + K2 w celu dobrania odpowiedniej dawki).
• Unikanie silnych stymulantów (kawa, papierosy, alkohol).
• Lekka aktywność fizyczna.
• Odpowiednia ilość snu i praca nad reakcją na stresory, które stymulują nadnercza do produkcji kortyzolu i zwiększają zapotrzebowanie na cholesterol.
• Regularne badania lipidogramu i na tej podstawie dokonywanie korekt w diecie.

W przypadku hipercholesterolemii nie ma łatwych odpowiedzi, dlatego pacjent powinien pozostawać w regularnym kontakcie z dietetykiem lub kompetentnym lekarzem.

Sprawdź jeszcze: Kompendium wiedzy: Cholesterol – część 2

PAMIĘTAJ!

JEŚLI COŚ CIĘ NIEPOKOI, SKONSULTUJ SIĘ Z DIETETYKIEM KLINICZNYM AJWEN

Przedstawiona w powyższym artykule treść ma cel edukacyjny i nie może być traktowana jako substytut kompetentnej porady lekarskiej.

Mateusz Durbas – dyplomowany dietetyk, miłośnik diety paleo i medycyny naturalnej.

Prawa autorskie – zapoznaj się!